نقدی بر نظریه ارتباط بدون کلام: آیا واژه ها فقط 7 درصد بار ارتباط را برعهده دارند؟!

عکس و طرح زیبا و گویایی است. داستان این 7/38/55 درصدها چیست؟: بر اساس یک مدل پیشنهادی که به روانشناس دانشگاه UCLA دکتر "آلبرت محرابیان" نسبت داده میشود، ارتباط و پیام بین انسانها در سه بخش منتقل میشود. واژه ها 7 درصد بار انتقال را برعهده دارند، تَن و لحن صدا ما 38 درصد و زبان بدنمان 55 درصد انتقال پیام را بدوش میکشند.  بسیاری از متخخصان ارتباط و رفتار بدون کلام هم در نوشته ها و سمینارهای خود این قانون 7/38/55 را تکرار کرده اند و میکنند اما داستان واقعاَ چیست و آیا واژه ها (Words) فقط و فقط 7 درصد بار انتقال پیام را برعهده دارند؟ 

برای باز شدن بیشتر داستان باید اشاره ای هم به نظریه دکتر محرابیان کرد. وی معتقد است عناصر ارتباط این گونه است:

• فرستنده - رمزگزار (Sender-Encoder)
• پیام (Message)
• کانال یا مجرا (Channel)
• رسانه (Medium)
• دریافت کننده - رمزگشا (Receiver-Decoder)
• بازخورد یا فیدبک (Feedback)  

و بر اساس این عناصر دخیل در ارتباط، محرابیان دو نتیجه گیری میرسد. اول آنکه در ارتباط چهره به چهره و رودرروی انسانها، سه عنصر وجود دارد: 

• واژه ها و کلمات
• تن و لحن صدا 
• زبان غیرکلامی (مانند حرکات عضلات صورت)

وی اعتقاد دارد ما برای نشان دادن احساسات و عواطف و طرز فکرمان از "زبان غیرکلامی" بیشتر از "زبان کلامی و واژه ها" استفاده میکنیم. زمانی که آنچه شخصی میگوید با آنچه زبان بدنش نشان میدهد تناقض دارد، مغز ما طوری برنامه ریزی شده که زبان غیرکلامی را باور میکند نه آنچه شخص میگوید. برای بیان احساسات و طرز فکرمان بر اساس تئوری این دانشمند ایرانی - ارمنی، واژه ها 7 درصد، تُن و لحن صدا 38 درصد و زبان بدنمان 55 درصد بار انتقال پیام را برعهده دارند اما همیشه اینگونه نیست. در نظر بگیرید شخصی در حال دادن کنفرانس و سخنرانی است. مسلماً واژه ها و کلماتی که به کار میبرد بسیار بیشتر از 7 درصد بار انتقال پیام را برعهده دارند. البته در اینجا هم زبان غیرکلامی به تماشاگران میزان اعتقاد سخنران به حرفهایش را منتقل میکند. 

محرابیان اعتقاد دارد برای ارتباط معنادار و موثر این سه بخش از ارتباط باید همدیگر را پشتیبانی و تایید کنند(Congruent).  

اگر این سه عنصر همدیگر را تایید و پشتیبانی نکنند چه اتفاقی میافتد؟ (in-congruent) 

در این حالت گیرنده پیام با دو پیام متفاوت که از دو مجرا و کانال متفاوت دریافت کرده مواجه میشود:

• زبان کلام (Verbal): من هیچ مشکلی با تو ندارم.
• زبان غیرکلامی (Non-verbal): شخص به جایی به غیر از چشمان مخاطب نگاه میکند. آشفته و عصبی به نظر میرسد و زبان بدن و حرکاتش بسته است. 

در این وضعیت متناقض مخاطب زبان بدن را باور میکند و اینجاست که او قاعده 7:38:55 درصد را کابردی میداند. محرابیان این درصدها را در مورد ضمنی پژوهش روی ارتباط عواطف و احساسات (Communication of Feelings & Attitudes) بدست آورده است و نمیتوان این درصدها را به تمامی شکل های متفاوت روابط انسانی نسبت داد.  

در ویدئوی جالب زیر که توسط Creativity Works تهیه شده، درباره سوبرداشتی که از نظریه محرابیان صورت گرفته نکات خوبی ذکر شده است.